Í tilefni þess að hundrað ár eru liðin frá upphafi fyrri heimsstyrjaldar verður haldið alþjóðlegt málþing föstudaginn 24. október 2014 um sögutúlkanir og samtímaáhrif ófriðarins. Að málþinginu stendur Sagnfræðistofnun Háskóla Íslands í samvinnu við breska sendiráðið og þýska sendiráðið í Reykjavík. Málþingið fer fram á ensku og hefst kl. 13 og lýkur kl. 17.
Þar munu tveir erlendir fyrirlesarar flytja erindi: Christopher Cornelißen, prófessor í samtímasögu við Goethe-háskóla í Frankfurt, beinir sjónum að deilum sagnfræðinga um ábyrgð Þjóðverja á stríðsrekstrinum og Christopher Coker, prófessor í alþjóðasamskiptum við London School of Economics, fjallar um áhrif ófriðarins og möguleikum á stórveldastríði á okkar tímum. Auk þess munu fjórir íslenskir sagnfræðingar flytja erindi á málþinginu. Valur Ingimundarson, prófessor í samtímasögu við HÍ, greinir umfjöllun um stríðið út frá evrópskri sagnaritun og minni. Guðmundur Jónsson, prófessor í sagnfræði við HÍ, gerir að umtalsefni þær breytingar sem urðu á íslensku samfélagi í ófriðnum. Anna Agnarsdóttir, prófessor í sagnfræði við HÍ, fjallar um sögulega hagsmuni breskra stjórnvalda á Íslandi á stríðstímum. Loks skoðar Ólafur Arnar Sveinsson, doktorsnemi í sagnfræði við HÍ, þá orðræðu sem spannst í Norður-Ameríku um stríðsþátttöku hermanna af íslenskum ættum sem gengið höfðu í kanadíska herinn. Ragnheiður Kristjánsdóttir, lektor í sagnfræði við HÍ, stjórnar málþinginu.
Málþingið er öllum opið og aðgangur ókeypis.

Dagskrá:
Dr. Áslaug Sverrisdóttir: Gamli íslenski vefstaðurinn og áherslur í rannsóknum
Dr. Hrefna Róbertsdóttir: Ullarvefsmiðjur Innréttinganna á 18. öld
Lilja Árnadóttir safnvörður: Spor miðalda í íslenskum útsaumi – Rannsóknir Elsu E. Guðjónsson á íslenskum refilsaumi
Kaffihlé
Kristín Bjarnadóttir rannsóknarlektor: Eitt spor og svo annað… um útsaumaðar handlínur
Kristín Schmidhauser Jónsdóttir: Fíngerð fegurð í sporum kvenna – Útsaumur frá síðari hluta 19. aldar og fram á 20. öld
Með málþinginu er þess minnst að Elsa E. Guðjónsson hefði orðið níræð þann 21. mars, hefði hún lifað. Elsa starfaði við Þjóðminjasafnið um áratugaskeið og bók um rannsóknir hennar á íslensku, refilsaumuðu altarisklæðunum er væntanleg á vegum safnsins á næsta ári.
Fundarstjóri er Bryndís Sverrisdóttir sviðsstjóri miðlunarsviðs

Hugvísindaþing 2014

Hugvísindaþing er árviss ráðstefna Hugvísindasviðs þar sem fram er borið það helsta í fræðunum í stuttum fyrirlestrum og málstofum ætluðum fræðasamfélaginu jafnt sem almenningi. Þingið var fyrst haldið árið 1996 og hefur verið árviss viðburður frá 1999.
Nánar um þingkall til Hugvísindaþings 2014 má finna hér. Skilafrestur tillagna að málstofum rann út 31. janúar.
Allir velkomnir.
Hugvísindaþing 2014 verður haldið dagana 14. og 15. mars í Aðalbyggingu Háskóla Íslands.

Næstkomandi þriðjudag, þann 11. mars, mun Hrafnkell Lárusson flytja erindi
sem kallast „Tjáningarfrelsi og nánd: Um fjölmiðlun og fámenn samfélög.“
Erindið er hluti af hádegisfyrirlestraröð Sagnfræðingafélags Íslands sem
ber yfirskriftina „Nýjustu rannsóknir í sagnfræði.“ Fyrirlesturinn fer
fram í fyrirlestrasal Þjóðminjasafns Íslands og hefst stundvíslega klukkan
12.05
Í lýsingu á erindinu segir:
Hvaða áhrif hefur staðsetning fjölmiðla á nálganir þeirra og tengsl við
þau samfélög sem þeir velja að fjalla um? Skiptir máli fyrir íbúa
dreifbýlla svæða að hafa svæðisbundna fjölmiðla eða nægir þeim að stærri
og fjarlægari fjölmiðlar „dekki“ þeirra svæði? Fjölmiðlar eru
upplýsingabrunnar, en þeir eru líka vettvangur skoðanaskipta og hafa áhrif
á skoðanamyndun og sýn fólks á samfélög, bæði sitt eigið og önnur. En hafa
fjölmiðlar áhrif á sjálfsmynd samfélaga? Skiptir máli að hafa „eigin
rödd“?
Blaðaútgáfa á Íslandi hefur verið samfelld frá 19. öld, en ljósvaka- og
netmiðlar spruttu síðar upp úr tækniþróun 20. aldar. Á árabilinu 1985-2010
tók fjölmiðlaumhverfi á Íslandi gríðarlegum breytingum, líkt og í
nágrannalöndunum. Rætt verður um breytt umhverfi fjölmiðlunar og mögulega
þróun hefðbundinna fjölmiðla á næstu árum.
Allir velkomnir!

Þrír fyrirlestrar hjá Miðaldastofu. Three talks sponsored by the Centre
for Medieval Studies.
Hélène Tétrel: The different versions of Breta sögur
On the Old Norse translation of Geoffrey of Monmouth
Tuesday March 4, 2014, at 16.30
Árnagarður 311
In this presentation I will discuss my research on Breta sögur, the Old
Norse translation of the Historia regum Britannie by Geoffrey of Monmouth.
I will give a brief account of the different manuscripts and their
relation to each other, discuss the difference between what is usually
considered as the two existing versions of the Breta sögur, transmitted in
Hauksbók and AM 573 4to, and the content of the text in comparison to
other known Galfridian adaptations in Europe.
Hélène Tétrel is associate professor of medieval studies at Université de
Bretagne Occidentale, Brest, France. She specializes in the Norse
translations of French medieval literature, in particular the romances
(the chansons de geste), the Breton material in the sagas of chivalry and
pseudo-historical texts, including Karlamagnúss saga og Breta sögur.
Miðaldastofa Háskóla Íslands
The University of Iceland Centre for Medieval Studies
miðaldastofa.hi.is
John Hines: The heathen Norse in England
A runic inscription from Saltfleetby, Lincolnshire
Wednesday March 5, 2014, at 16.30
Árnagarður 311
Although Late Anglo-Saxon Christian writers automatically refer to the
Norse Vikings as 'heathens', evidence for the religious ideas and
practices of these people in Britain is practically non-existent, and the
speed and thoroughness with which they assimilated to Anglo-Saxon culture
and converted to Christianity in England is much disputed. A spindle whorl
from a coastal site at Saltfleetby in Lincolnshire found in 2010 is small
but provides important new information and insight. It invokes Óðinn,
Heimdallr and a þalfa (Þjálfa?); It can be dated to around the early 11th
century. This paper will present refined, and discuss the archaeological,
runological, linguistic and historical aspects of its significance, with
reference particularly to the wider history of the runic tradition in
Britain in the Viking Period and the survival and use of the Norse
language.
John Hines FSA, MA, DPhil (Oxon) is Professor in the School of History,
Archaeology and Religion of Cardiff University, Wales. He specializes in
the material life, literature and languages of medieval northern Europe,
and has focussed research on the integrated (?interdisciplinary?) study of
archaeology, the history of language, and literature.
Miðaldastofa Háskóla Íslands
The University of Iceland Centre for Medieval Studies
miðaldastofa.hi.is
Steinunn J. Kristjánsdóttir: Klaustrin á Íslandi kortlögð? Ný rannsókn
Fimmtudaginn 6. mars 2014 kl. 16.30
Árnagarði 311
Kaþólsk trú hefur verið lítt sýnileg í íslensku samfélagi frá því að
lúterskri kirkjuskipan var komið um miðja 16. öld. Í dag eru áþreifanlegar
minjar um íslensku miðaldaklaustrin fáar og minni um þau oft afbökuð eða
gleymd. Í fyrirlestrinum verður greint frá nýhafinni rannsókn sem miðar að
því að kortleggja og skrá minjar, gripi, örnefni, munnmæli og ritaðar
heimildar um þau. Vonast er til að hægt verið greina umsvif þeirra
hérlendis og áhrif á þróun og skipan stjórnarfars- og samfélagsmála fram
að siðaskiptum. Rannsóknin hófst sumarið 2013 með leit að minjum í
Hítardal á Mýrum og á Bæ í Borgarfirði. Greint verður frá niðurstöðum úr
þessum fyrstu tveimur vettvangsferðum en þær skiluðu meiri árangri en
vonir stóðu til í fyrstu.
Steinunn J. Kristjánsdóttir er prófessor í fornleifafræði við Háskóla
Íslands og Þjóðminjasafn Íslands. Hún er með doktorspróf í fornleifafræði
frá Háskólanum í Gautaborg og hefur undanfarin ár stundað rannsóknir á
Skriðuklaustri og klausturmenningu hérlendis en einnig á kristnivæðingunni
við upphaf miðalda.
Fyrirlestraröð Miðaldastofu um klausturmenningu á Íslandi og Norðurlöndum
á miðöldum
miðaldastofa.hi.is

Næstkomandi föstudag, 29. nóvember, ver Íris Ellenberger doktorsritgerð sína í sagnfræði, Danskir innflytjendur á Íslandi 1900-1970. Félagsleg staða, samþætting og þverþjóðleiki. Vörnin fer fram í hátíðarsal Háskóla Íslands og hefst kl. 13. Sjá nánar: http://www.hi.is/vidburdir/doktorsvorn_danskir_innflytjendur_a_islandi_1900_ 1970_felagsleg_stada_samthaetting_og_thverthjodleiki.

Þriðjudaginn 5. nóvember 2013 kl. 16.30
Árnagarði 423
Flestar rannsóknir á eignarhaldi og stéttaskiptingu á Íslandi hafa beinst að því að
skoða landið í heild og draga af því almennar niðurstöður. Með því glatast hins
vegar vitund um héraðsbundinn mun. Hins vegar er ástæða til að rannsaka betur ólík
form eignarhalds og atvinnuhátta á milli landsvæða. Einnig gefa staðbundnar
rannsóknir möguleika á að fylgjast betur með þróun í einstökum héruðum þó að
heimildir skorti um önnur héruð á sama tíma. Við Breiðafjörð var gósseign í vexti á
14. öld og í heimildum sést glögglega að einstaklingar og staðir á borð við
Helgafellsklaustur leituðust við að koma sér upp safni jarðeigna á afmörkuðum svæði.
Gósseign Helgafellsklausturs myndaðist þannig tiltölulega hratt á fáeinum áratugum
skömmu eftir miðja 14. öld. Á 15. öld varð svo enn meiri samþjöppun jarðeigna og
höfðingjar áttu þá miklar jarðeignir í mörgum héruðum. Til varð stétt landeigenda
sem hafði iðulega allt landið undir og ríkti sú efnahagsskipan án mikilla breytinga
fram á 18. öld. Mikil staðbundin jarðeign Helgafellsklausturs er hins vegar leif frá
þróun 14. aldar þar sem eignir klaustursins voru mjög samþjappaðar á Snæfellsnesi. Á
16. öld urðu þessar eignir að Stapaumboði en höfðingjar gátu nýtt sér forræði yfir
því til að öðlast sterka héraðsbundna stöðu við Breiðafjörðinn. Í fyrirlestrinum
verður rætt hvaða máli eignir Helgafellsklausturs skiptu fyrir gang siðaskiptanna
við Breiðafjörð og hvort tilvist Stapaumboðs á síðari öldum hafi mótast af þessum
uppruna.
Sverrir Jakobsson er lektor í miðaldasögu við Háskóla Íslands. Hann hefur m.a.
rannsakað heimsmynd og íslenskt þjóðerni, friðarviðleitni kirkjunnar og
valdamiðstöðvar, m.a. í Breiðafirði.
Fyrirlestraröð Miðaldastofu um klausturmenningu á Íslandi og Norðurlöndum á miðöldum
miðaldastofa.hi.is

Málþing í febrúar 2014
Félagið efnir til málþings í febrúar 2014, strax að loknum aðalfundi, 
um hagi kvenna á átjándu og nítjándu öld.
Eftirtaldir fræðimenn halda erindi: Eggert Þór Bernharðsson, Guðný Hallgrímsdóttir, Margrét Gunnarsdóttir og Ragnhildur Bragadóttir.
Afmælisþing 2014
Í tilefni af 20 ára afmæli félagsins, sem stofnað var 9. apríl 1994, heldur félagið
sérstakt málþing og efnir til afmælishófs þann 5. apríl. Þetta verður nánar kynnt
síðar.