ghg – Page 30 – Söguslóðir

The Icelandic Yule: An illustrated presentation in English reviewing the beliefs and traditions of Icelandic Christmas past and present, from pagan gods to practical joking Christmas Lads, 15. des.

Laugardaginn 15. desember klukkan 13 flytur dr. Terry Gunnell fyrirlestur í Þjóðminjasafni Íslands um gömlu íslensku jólin. Fyrirlesturinn er fluttur á ensku og nefnist The Icelandic Yule: An illustrated presentation in English reviewing the beliefs and traditions of Icelandic Christmas past and present, from pagan gods to practical joking Christmas Lads. Fyrirlesturinn fjallar um trú og siði kringum íslensku jólin í aldanna rás, frá heiðnum goðum til gárunga og hrekkjóttra íslenskra jólasveina.
Í nútímanum eru jólin sérstaklega tengd fæðingu Krists en eiga sér þó ævafornar rætur sem teygja sig langt aftur fyrir tíma kristni. Í fyrirlestri sínum seilist Terry aftur til goða og norrænnar trúar og skoðar jólin í fornsögum og þjóðsögum. Draugatrú, álfatrú og tröllatrú hafa tengst gömlu íslensku jólunum svo fátt eitt sé nefnt. Terry mun að sjálfsögðu fjalla um hina tröllslegu Grýlu og hina hrekkjóttu íslensku jólasveina. Einnig mun hann segja frá athyglisverðum ættingjum þeirra í nágrannalöndunum. Að lokum verður athyglinni beint að ýmsum siðum í tengslum við jól og áramót í nútímanum.
Terry Gunnell er dósent í þjóðfræði við Háskóla Íslands og býr ekki aðeins yfir mikilli þekkingu heldur einstakri frásagnargáfu. Þar eð Terry mælir fram á ensku gefst þarna gott tækifæri fyrir gesti frá öðrum löndum og þá sem eru nýfluttir til landsins til að fræðast um gömlu íslensku jólin. Þjóðlegur fróðleikur um jólasiði á þó líka erindi til Íslendinga.
Terry hefur lag á að segja frá á leikrænan og lifandi hátt og ætti allur almenningur að hafa ánægju af fyrirlestri hans.
Ekkert kostar inn og allir eru velkomnir.
Terry mun flytja fyrirlesturinn aftur laugardaginn 22. desember klukkan 13.

Sögugöngur í Reykjavík á Aðventu, 15.-16. des.

Námsbraut í hagnýtri menningarmiðlun við Háskóla Íslands og Ljósmyndasafn Reykjavíkur bjóða upp á sögugöngur í Reykjavík á aðventunni. Helgina 15.-16. desember verður gengið um Smáíbúðahverfið og Rauðarárholt. Göngurnar hefjast kl. 11:00 og standa í um það bil klukkustund. Í sögugöngunum verða sýndar gamlar myndir úr hverfunum.
Sögugangan um Smáíbúðahverfið er laugardaginn 15. desember og nefnist „Smáíbúðahverfið – sjálfsbjargarstefna í húsnæðismálum“. Gangan hefst kl. 11:00 við hús nr. 69 við Sogaveg (miðja vegu á milli Grensásvegar og Réttarholtsvegar). Leiðsögumenn eru þau Magnús Aspelund MA-nemi í hagnýtri menningarmiðlun og Sara Valdimarsdóttir M.Ed.-nemi í uppeldis- og menntunarfræði. Í göngunni verða sýndar gamlar myndir úr hverfinu og m.a. sagt frá sveitabúskap á svæðinu sem víkur smám saman fyrir íbúðahverfi sem var eins og sérstætt þorp aðgreint frá sjálfri borginni.
Sögugangan um Rauðarárholt er sunnudaginn 16. desember og nefnist „Úr sveit í borg“. Gangan hefst kl. 11:00 á horni Einholts og Háteigsvegar þar sem gamla Ofnasmiðjan/Rými eru til húsa. Leiðsögumenn eru þær Sigurlaug Þ. Ragnarsdóttir og Helga Hallbergsdóttir MA-nemar í hagnýtri menningarmiðlun. Í göngunni verða sýndar gamlar myndir úr hverfinu. Rölt verður um söguslóðir Sunnuhvols, Háteigs, Englaborgar, Klambra og rifjaðir upp leikir krakkanna í Stórholtinu.
Allir eru velkomnir í sögugöngurnar og þær eru þátttakendum að kostnaðarlausu.

Söguganga á Akureyri á Aðventu, 15. des.

Námsbraut í hagnýtri menningarmiðlun við Háskóla Íslands og Minjasafnið á Akureyri bjóða upp á sögugöngu um miðbæinn á Akureyri næstkomandi laugardag, 15. desember. Gangan hefst kl. 11:00 við Hafnarstræti 88. Leiðsögumenn eru þær Margrét Þóra Þórsdóttir og Sif Jóhannesdóttir MA-nemar í hagnýtri menningarmiðlun.
Í göngunni verður fjallað um það hvernig miðbærinn varð smám saman til á fyrstu áratugum liðinnar aldar, greint verður frá húsunum í bænum, bæði þeim sem enn standa sem og þeim sem hafa vikið fyrir nýjum. Þá verða sagðar sögur af fólki sem var á ferli í bænum á fyrri tíð og stiklað á stóru í iðnaðarsögu KEA í Grófargili og nýju hlutverki húsanna þar áður en haldið verður út Bótina og að Ráðhústorgi þar sem gangan endar. Sýndar verða myndir sem dregnar hafa verið fram úr gömlum ljósmyndasöfnum. Allir eru velkomnir í sögugönguna og hún er þátttakendum að kostnaðarlausu.

Hausthefti Skírnis – Tímarits Hins íslenska bókmenntafélags

Hausthefti Skírnis – Tímarits Hins íslenska bókmenntafélags, er komið út

Heftið er óvenju efnismikið að þessu sinni, og má segja að það sé gert til að heiðra minningu Tómasar Sæmundssonar og Jónasar Hallgrímssonar, en í ár eru 200 ár liðin frá fæðingu þeirra félaga sem í skrifum sínum og störfum sameinuðu áhuga á bókmenntum, náttúru, stjórnmálum og íslenskri sem erlendri menningu. Er tímamótanna minnst með nokkrum greinum í heftinu: Sigurður Líndal varpar nýju og óvæntu ljósi á ágreining Tómasar Sæmundssonar og Jóns Sigurðssonar um leiðir í sjálfstæðisbaráttunni, en Guðmundur Hálfdanarson skoðar menningarlega þjóðernishyggju Fjölnismanna með gagnrýnum hætti. Páll Valsson freistar þess að tengja hugsun Jónasar við kappræðuefni samtímans í grein í Skírnismálum og þá ræðir Sveinn Yngvi Egilsson náttúrusýn Jónasar eins og hún birtist í kveðskap hans.

Af öðrum stærri greinum í heftinu má nefna umfjöllun Jóns Sigurðssonar um stöðu Íslands á tímum hnattvæðingar og ítarlega grein eftir Magnús Þór Snæbjörnsson þar sem hann tekur Draumaland Andra Snæs Magnasonar á orðinu sem „sjálfshjálparbók handa hræddri þjóð” og gagnrýnir hana út frá kenningum heimspekingsins Slavoj Zizeks. Það er einnig gagnrýninn undirtónn í grein Páls Skúlasonar fyrrverandi háskólarektors um kreppu háskóla og kjarna háskólastarfs. Gunnar Karlsson sagnfræðingur skrifar loks heimspekilega hugleiðingu um tilviljunina, besta vin fornfræðingsins.
Tvær greinar eru um bókmenntir í hausthefti Skírnis: Kristín Unnsteinsdóttir segir frá fjórum sagnakonum úr Fljótshlið og Jóhann Páll Árnason skrifar um Oswald Spengler í Alþýðubók Halldórs Laxness. Þau Sjón, Þórdís Björnsdóttir og Vésteinn Lúðvíksson eiga frumsamið bókmenntaefni í heftinu, en Úlfhildur Dagsdóttir og Susanne Lettow skrifa ritdóma. Myndlistarmaður Skírnis að þessu sinni er Matthew Barney, sem hefur sterk tengsl við Ísland og gerði forsíðuna sérstaklega fyrir þetta hefti, en Ólafur Gíslason ritar forvitnilega grein þar sem raktir eru þræðir milli kvikmyndar Barneys. Drawing Restraint 9, og ítalskra endurreisnarbókmennta. Í listum er sérhver hlekkur við annan áfastur rétt eins og í samfélagi þjóðanna, svo notað sé orðalag Tómasar Sæmundssonar.
Skírnir er 275 blaðsíður að stærð. Ritstjóri er Halldór Guðmundsson en útgefandi er Hið íslenska bókmenntafélag.

Leiklistin í veröldinni – Ágrip af almennri leiklistarsögu

Út er komin bókin Leiklistin í veröldinni – Ágrip af almennri leiklistarsögu eftir dr. Sveinn Einarsson, bókmennta- og leikhúsfræðing

Bókin bætir úr brýnni þörf fyrir aðgengilegt yfirlitsrit um leiklistarsögu heimsins í hnotskurn. Fjallað er um framrás leiklistar á Vesturlöndum og tengsl hennar við þá íslensku. Höfundur færir lesendum einnig ágrip af leiklist Austurlanda, sem og sögu óperu og listdans. Jafnframt er getið leikritunar og fremstu höfunda á því sviði.
Bókin er 220 bls.

Aþanasíus frá Alexandríu: Um holdgun Orðsins

Nýtt rit í flokki Lærdómsrita Bókmenntafélagsins er komið út. Um holdgun Orðsins er sígilt rit á sviði kristinna fræða sem hér birtist í vandaðri þýðingu Kristins Ólasonar, rektors í Skálholti, ásamt fróðlegum inngangi Einars Sigurbjörnssonar prófessors.

Aþanasíus frá Alexandríu, einn kirkjufeðranna, var einn áhrifamesti hugsuður frumkristninnar. Hugmyndir hans um eðli heilagrar þrenningar höfðu mótandi áhrif á helstu kennisetningar kirkjunnar og má t.d. sjá merki þeirra í trúarjátningu kristinna manna nútímans.
Kristinn Ólason Skálholtsrektor þýddi. Inngangur er eftir Einar Sigurbjörnsson.

Málstofu í hagsögu í Háskóla Íslands, vor 2008

Á vormisseri 2008 verður farið af stað með málstofu í hagsögu í Háskóla Íslands og er stefnt að því að gera hana að föstum lið í starfi skólans ef undirtektir verða góðar. Kennarar í hagfræðiskor og sagnfræðiskor standa að málstofunni og munu undirritaðir sjá um undirbúning hennar. Málstofan er opin öllum áhugamönnum um hagsögu og vonumst við eftir þátttöku sem víðast að.

Málstofunni er ætlað að vera umræðuvettvangur fyrir hvers konar hagsöguleg
viðfangsefni á hvaða tímabili sem er. Þar geta menn kynnt eigin
rannsóknir, tekið verk annarra fræðimanna til skoðunar, fjallað um
fræðikenningar sem tengjast hagsögu, o.s.frv. Á eftir framsögum verður tími
fyrir fyrirspurnir og almenna umræðu.
Gert er ráð fyrir að málstofan verði tvisvar í mánuði (fer eftir framboði á
efni), á fimmtudögum kl. 16.00-17.30.
Við köllum nú eftir efni á málstofuna og viljum kanna, viðtakandi góður,
hvort þú hafir áhuga á að leggja fram efni í málstofunni. Áhugasamir eru
vinsamlegast beðnir að hafa samband við okkur við fyrstu hentugleika.
Með kveðju,
Guðmundur Jónsson                Sveinn Agnarsson
prófessor í sagnfræði               aðjúnkt, fræðimaður á Hagfræðistofnun
s.: 525 4208                              s.: 525 5210
gudmjons@hi.is                        sveinnag@hi.is

Hugarheimur miðaldakristni. Jón Björnsson sálfræðingur ,,eys úr viskubrunnum” í Þjóðminjasafni Íslands

Næstkomandi þriðjudag 27. nóvember klukkan 12:05 gengur Jón Björnsson sálfræðingur með gestum Þjóðminjasafnsins um hluta grunnsýningarinnar og um sérsýninguna í Bogasalnum, Á efsta degi – býsönsk dómsdagsmynd á Hólum.
Jón fjallar um hugmyndaheim eða heimsmynd kaþólsku kirkjunnar á ofanverðum miðöldum, meðal annars með hliðsjón af dómsdagsmyndum. Hann staldrar við nokkur dæmi á safninu sem sýna myndmál þessa heims og vísa til hans. ,,Dómsdagmyndir þessa tíma,“ segir Jón Björnsson, ,,voru eins konar myndasögur eða kennslumynd fyrir almúgann um þessa heimsmynd, – ekki síst ólæsa. Þær áttu að brýna fyrir fólki rétta hegðun, með því að benda á hvað myndi henda ef það breytti rangt. Samkvæmt heimsmynd miðaldakristni voru jarðneskir menn leiksoppar sífelldrar togstreitu góðs og ills. Annars vegar var Guð, Kristur, Guðsmóðir, englar, postular og dýrlingar á himnum, og kirkjan útibú þeirra á jörðinni. Hins vegar var Kölski, engill sem snérist til illsku, og árar hans með höfuðstöðvar í Helvíti, sem sennilega var í iðrum jarðar, og inngangur þess jafnvel hér á Íslandi.“
Jón veltir því meðal annars fyrir sér hvernig hafi verið að lifa við þessa heimsmynd. Hún er ólík því sem menn eiga að venjast í hinum flókna hugarheimi nútímans og virðist fela í sér meira ófrelsi. Að sumu leyti var þetta þó einfaldur hugarheimur með skýrum reglum og markmiðum og hefur því ef til vill líka gefið tilfinningu um öryggi. Jón leggur þó áherslu á að hann er einungis að tala um hugarheim þessa tíma, ekki hin raunverulegu lífsskilyrði eða raunheiminn.
Á sýningunni Á efsta degi í Bogasal Þjóðminjasafnsins má sjá fjalir með fögrum myndskurði sem varðveist hafa í brotum en eru taldar vera úr mikilli dómsdagsmynd sem gæti hafa skreytt Hóladómkirkju á 12. öld. Tilraun er gerð til endurgera dómsdagsmyndina samkvæmt tilgátu Harðar Ágústssonar.
Þetta er fimmta sérfræðileiðsögnin í vetur í röðinni Ausið úr viskubrunnum í Þjóðminjasafni Íslands. Sérfræðingar innan safns og utan ganga þá með gestum um safnið, segja frá sýningum og miðla af sérþekkingu sinni. Leiðsagnirnar eru fyrir alla.
Fólk er hvatt til að fjölmenna á Þjóðminjasafnið í hádeginu 27. nóvember og hlusta á hið áhugaverða erindi Jóns Björnssonar sálfræðings.

From the Little Ice Age to Global Warming. Is Archaeology Relevant? 24. nóvember

Félag íslenskra fornleifafræðinga kynnir opinn fyrirlestur í fyrirlestrarsal Þjóðminjasafns Íslands laugardaginn 24. nóvember næstkomandi klukkan 15.

Félag íslenskra fornleifafræðinga kynnir opinn fyrirlestur í fyrirlestrarsal Þjóðminjasafns Íslands laugardaginn 24. nóvember næstkomandi klukkan 15.
Christian Keller, prófessor við Háskólann í Ósló, nefnir fyrirlestur sinn: „From the Little Ice Age to Global Warming. Is Archaeology Relevant?“ Bakgrunnur Christians innan fornleifafræðinnar eru neðansjávarrannsóknir.
Hann hefur starfað víða um heim, auk Noregs í Sviss, Tyrklandi, Kýpur og á Tælandi. Á síðustu áratugum hefur áhugi hans einkum beinst að Norður-Atlantshafi á víkingatíma og á miðöldum. Rannsóknarvettvangur Christians er Noregur, Ísland, Grænland og Nýfundnaland og áhugasviðið hefur einkum verið landnám norrænna manna og menningarlandslag með sérstakri áherslu á landbúnaðarminjar. Christian situr í stjórn NABO. Christian hefur starfað um árabil á Íslandi, meðal annars í Suður-Þingeyjarsýslu. Á síðari árum hefur hann tekið þátt í að skipuleggja vettvangsskóla fyrir fornleifafræðinemendur, bæði á Hólum í samvinnu við Hólarannsóknina og í Vatnsfirði í samvinnu við Fornleifastofnun Íslands.
Nánari upplýsingar gefur Ragnheiður Traustadóttir fornleifafræðingur s. 699-8256

„Innan stokks og utan á biskupsstólnum á Hólum“ Fyrirlestur um fornleifauppgröft og rannsóknir að Hólum í Hjaltadal, fimmtudaginn 22. nóvember

Hólar í Hjaltadal „Innan stokks og utan á biskupsstólnum á Hólum“
Fyrirlestur um fornleifauppgröft og rannsóknir að Hólum í Hjaltadal á vegum Minja og sögu í Þjóðminjasafni Íslands fimmtudaginn 22. nóvember n.k. kl. 17.00. Fyrirlesari verður Ragnheiður Traustadóttir, fornleifafræðingur. Ragnheiður fjallar um fornleifauppgröft og rannsóknir á Hólum í Hjaltadal og sýnir myndir frá uppgreftrinum.

Fyrirlestur um fornleifauppgröft og rannsóknir að Hólum í Hjaltadal á vegum Minja og
sögu í Þjóðminjasafni Íslands verður haldinn fimmtudaginn 22. nóvember n.k. kl. 17.00.
Fyrirlesari verður Ragnheiður Traustadóttir, fornleifafræðingur.
Ragnheiður fjallar um fornleifauppgröft og rannsóknir á Hólum í Hjaltadal
og sýnir myndir frá uppgreftrinum.
Að rannsókninni koma innlendir og erlendir sérfræðingar úr flestum greinum
menningarsögulegra rannsókna. Markmið Hólarannsóknarinnar er m.a. að fá
heildarmynd af þróun staðarins og umhverfis hans og enn fremur að afla
nýrra gagna um sögu Íslands og samskipti Íslendinga til forna við
umheiminn. Hólar í Hjaltadal voru höfuðstaður Norðurlands um aldir, biskupsstóll og
fræðasetur. Staðurinn geymir í jörðu miklar upplýsingar um sögu kirkju og
þjóðar.
Ragnheiður Traustadóttir er stjórnandi Hólarannsóknarinnar.
Ragnheiður starfaði við Þjóðminjasafn Íslands frá árinu 1994 til 2006,
Árbæjarsafn og Byggðasafn Skagfirðinga. Hún lauk fil.kand. prófi frá
Stokkhólmsháskóla og er í meistaranámi við Uppsala Háskóla.
Félagsmenn eru hvattir til að fjölmenna og að taka með sér gesti.