Þriðjudaginn 5. nóvember 2013 kl. 16.30 Árnagarði 423 Flestar rannsóknir á eignarhaldi og stéttaskiptingu á Íslandi hafa beinst að því að skoða landið í heild og draga af því almennar niðurstöður. Með því glatast hins vegar vitund um héraðsbundinn mun. Hins vegar er ástæða til að rannsaka betur ólík form eignarhalds og atvinnuhátta á milli landsvæða. Einnig gefa staðbundnar rannsóknir möguleika á að fylgjast betur með þróun í einstökum héruðum þó að heimildir skorti um önnur héruð á sama tíma. Við Breiðafjörð var gósseign í vexti á 14. öld og í heimildum sést glögglega að einstaklingar og staðir á borð við Helgafellsklaustur leituðust við að koma sér upp safni jarðeigna á afmörkuðum svæði. Gósseign Helgafellsklausturs myndaðist þannig tiltölulega hratt á fáeinum áratugum skömmu eftir miðja 14. öld. Á 15. öld varð svo enn meiri samþjöppun jarðeigna og höfðingjar áttu þá miklar jarðeignir í mörgum héruðum. Til varð stétt landeigenda sem hafði iðulega allt landið undir og ríkti sú efnahagsskipan án mikilla breytinga fram á 18. öld. Mikil staðbundin jarðeign Helgafellsklausturs er hins vegar leif frá þróun 14. aldar þar sem eignir klaustursins voru mjög samþjappaðar á Snæfellsnesi. Á 16. öld urðu þessar eignir að Stapaumboði en höfðingjar gátu nýtt sér forræði yfir því til að öðlast sterka héraðsbundna stöðu við Breiðafjörðinn. Í fyrirlestrinum verður rætt hvaða máli eignir Helgafellsklausturs skiptu fyrir gang siðaskiptanna við Breiðafjörð og hvort tilvist Stapaumboðs á síðari öldum hafi mótast af þessum uppruna. Sverrir Jakobsson er lektor í miðaldasögu við Háskóla Íslands. Hann hefur m.a. rannsakað heimsmynd og íslenskt þjóðerni, friðarviðleitni kirkjunnar og valdamiðstöðvar, m.a. í Breiðafirði. Fyrirlestraröð Miðaldastofu um klausturmenningu á Íslandi og Norðurlöndum á miðöldum miðaldastofa.hi.is