Author: ghg

Fornleifauppgröftur hefur staðið yfir á rústum Skriðuklausturs í Fljótsdal
frá árinu 2002. Lokið hefur verið við að grafa upp um 1300 fermetra af
rústum klausturbyggingarinnar, ásamt kirkju og klausturgarði, frá
áromitæplega 200 grafir og skrá um 13 þúsund gripi, en reiknað er með að
uppgrefti á staðnum ljúki næsta haust. Í fyrirlestrinum verður greint frá
helstu niðurstöðum uppgraftarins til þessa, um leið og saga
Skriðuklausturs, sem og annarra klaustra á Íslandi, verður sett í
vestur-evrópskt samhengi kaþólskrar kristni á miðöldum.

Sjá heildardagskrá á www.hug.hi.is
 
V – SAGNFRÆÐI
AÐALBYGGING, STOFA 207 – KL. 15.00 – 17.00
Málstofustjóri: Ólafur Rastrick, doktorsnemi
15.00 – Sigurður E. Guðmundsson, doktorsnemi í sagnfræði: Vökulögin: ,,mesti sigur,
sem enn hefur verið unninn í pólitískri baráttu…”
15.20 – Vilhelm Vilhelmsson, MA-nemi í sagnfræði: Vestur-íslenskir róttæklingar:
áhrif róttækra hugmyndastefna meðal Íslendinga í Vesturheimi og tengsl þeirra við
grasrótarhreyfingar ca. 1880-1920
15.40 – Sigurgeir Guðjónsson, doktorsnemi í sagnfræði: Saga geðveikra og
geðheilbrigðismál á Íslandi árin 1834-1910
16.00 – Skafti Ingimarsson, doktorsnemi í sagnfræði: Upphaf og þróun
kommúnistahreyfingar á Íslandi
16.20 – Sveinn H Bragason, doktorsnemi í sagnfræði: Hvaða áhrif og breytingar á urðu
á daglegu lífi og stjórnmálum á dönsku Vestur India eyjum vegna yfirtöku Breta á
eyjunum 1801-1802 og 1807 -1815

Dagskrá:

• Setning
  Óttar Guðmundsson formaður Félags áhugamanna um sögu læknisfræðinnar  
• Ávarp
  Guðmundur Þorgeirsson prófessor, deildarforseti læknadeildar HÍ  
• Contemporary medical history – projects, methods, and outcomes
  Öivind Larsen prófessor frá Noregi  
• Kreppur og heilsa
  Sigurður Guðmundsson forseti heilbrigðisvísindasviðs HÍ  
• Siðferðilegar afleiðingar hrunsins
  Vilhjálmur Árnason prófessor  
• Lokaorð og umræður  
• Kaffiveitingar

Fundarstjóri:  Óttar Guðmundsson
Allir velkomnir

Í tilefni af 100 ára afmæli Þjóðminjasafnsins 1963 ákvað ríkisstjórnin að
stofnuð yrði sérstök þjóðháttadeild við safnið með fullu stöðugildi.
Deildin tók til starfa í byrjun árs 1964 en fyrsti starfsmaður hennar var
Þór Magnússon, síðar þjóðminjavörður. Hin nýja deild varð mikil
vítamínssprauta fyrir þjóðháttasöfnunina og stuðlaði jafnframt að auknum
rannsóknum á sínu sviði.
Upp úr 1980 færðist áherslan smám saman yfir á síðari hluta 20. aldar og á
samtímann að verulegu leyti. Margar spurningaskrár hafa þannig komið bæði
inn á nútíð og breytingar síðustu áratuga, en sumar fjalla eingöngu um
samtímann. Viðfangsefni síðustu 25 ára hafa verið fjölbreytileg og spanna
marga þætti þjóðlífsins. Sem dæmi má nefna þvotta, lestur og skrift, bíla,
ljósmyndun, hernámsárin, aðdraganda lýðveldisstofnunarinnar, alþýðleg
læknisráð, stúdentalíf og fiskvinnu. Þá hefur samstarf verið við fræðimenn
utan Þjóðminjasafnsins og aðrar stofnanir um ýmis verkefni. Spurningaskrá
sú sem síðast var send út ber heitið Kreppan, hrunið og búsáhaldabyltingin
. Næsta skrá fjallar um útsjónarsemi og nýtni á íslenskum heimilum.
Dagskrá málþingsins:
Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður setur málþingið og annast
jafnframt fundarstjórn.
Ágúst Ólafur Georgsson fagstjóri þjóðhátta við Þjóðminjasafn Íslands:
Þjóðháttasöfnun Þjóðminjasafns Íslands í hálfa öld. Yfirlit um það sem
áunnist hefur og helstu áherslur.
Hjalti Hugason prófessor við guðfræðideild Háskóla Íslands: Í
fyrirlestrinum verða rannsóknir höfundar á íslenskum trúarháttum ræddar en
afrakstur þeirra birtist m.a. í 5. bindi Íslenskrar þjóðmenningar (Rvík,
1988). Einnig verður fjallað um möguleika og takmarkanir gagnasafns
Þjóðháttadeildar.
Kaffihlé
Dr. Sigurður Gylfi Magnússon sagnfræðingur, rannsóknarstöðu Kristjáns
Eldjárns: „Vitnisburðir og játningar í lífi fólks á liðnum öldum”. Rætt
verður um hvernig menningin mótar hugmyndir fólks um sjálft sig og hvaða
áhrif sú virkni hefur á heimildirnar um manninn. Horft verður til óvæntrar
áttar í leit að fyrirmyndum fyrir sjálfsskilning fólks á fyrri tíð. Spurt
verður hvernig þær hafa haft áhrif á ómetanlegar heimildir Þjóðháttasafns
Þjóðminjasafns Íslands og aðrar persónulegar frásagnir.
Eiríkur Valdimarsson þjóðfræðingur og verkefnisstjóri hjá Málstöð um
munnlega sögu: „Alþýðlegar veðurspár og veðurþekking“. Erindið fjallar um
MA-rannsókn Eiríks á alþýðlegum veðurspám og veðurþekkingu Íslendinga sem
unnin var árið 2009 og styrkt af Þjóðminjasafni Íslands og Rannsóknarsjóði
Háskóla Íslands. Þar var send út spurningaskrá á vegum Þjóðháttasafnsins
og að auki tekin viðtöl við einstaklinga. Eiríkur fjallar um þessa vinnu,
aðkomu sína og tengsl við Þjóðháttasafnið og að auki gagnsemi heimilda
þjóðháttasafnsins í rannsóknum samtímans.
Pallborðsumræður þar sem fyrirlesarar sitja fyrir svörum.
Nánari upplýsingar veitir Ágúst Ó. Georgsson fagstjóri þjóðhátta við
Þjóðminjasafn Íslands, agust@thjodminjasafn.is/s. 530 2200.

Oft kemur fyrir að ævisögur valda illdeilum, jafnvel svo úr þurfi að
skera fyrir dómi. Í erindinu verður rætt um álitamál sem geta vaknað
þegar einstaklingur segir ævisögu sína eða fær annan til að gera það
fyrir sig, og ekki síður þegar einhver ákveður að segja ævisögu annars
manns í óþökk hans eða ættingja hans. Hvað má? Þannig hljómar
meginspurningin sem glímt verður við. Önnur spurning, sem er í raun eins
veigamikil, kemur þó um leið fram á varirnar: Segir hver?
Guðni Th. Jóhannesson er doktor í sagnfræði frá Queen Mary, University
of London. Hann stundar ritstörf og rannsóknir í ReykjavíkurAkademíunni,
var áður lektor við Háskólann í Reykjavík og þar áður stundakennari og
styrkþegi Rannís við Háskóla Íslands.

Þorsteinn Gunnarsson arkitekt lýsir markmiðum útgáfunnar og umfjöllunarefni, Jón Torfason skjalavörður segir frá heimildum um kirkjur og kirkjugripi á Þjóðskjalasafni Íslands, Björk Ingimundardóttir skjalavörður flytur óformlegt spjall um Borgarfjörð og Borgfirðinga, Sigríður Björk Jónsdóttir listfræðingur flytur erindi um kirkjur og kirkjusmiði í Borgarfjarðarprófastsdæmi, Lilja Árnadóttir, fagstjóri munasafns Þjóðminjasafns, flytur erindi um gripi og áhöld í kirkjum í Borgarfirði og á Mýrum, Guðrún Harðardóttir sagnfræðingur á Þjóðminjasafni Íslands segir frá Reykholtskirkju og áhrifum dómkirkjunnar í Reykjavík og Gunnar Bollason, verkefnisstjóri kirkjuminja hjá Fornleifavernd ríkisins, spjallar um borgfirsk minningarmörk. Ráðstefnustjóri er Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður.
Kirkjur Íslands er grundvallarrit um friðaðar kirkjur á Íslandi ásamt gripum þeirra og minningarmörkum. Út eru komin 14 bindi en áætlað er að árið 2015, þegar útgáfunni lýkur, verði þau orðin 26. Útgefendur eru Húsafriðunarnefnd, Þjóðminjasafn Íslands og Biskupsstofa. Meðútgefandi og dreifingaraðili er Hið íslenska bókmenntafélag.

Í fyrirlestrinum fjallar sr. Gunnþór um grunnforsendur, þankagang og mótun
keltneskrar kristni og rekur útbreiðslu hennar og minjar hér á landi og
víðar um hinn vestræna heim. Á Íslandi finnast óræk vitni um veru keltneskra
manna við upphaf kristni og í fyrirlestrinum verður meðal annars fjallað um
sambýli þeirra við íslenska þjóð á mótunarárum hennar.
Sr. Gunnþór Ingason er Austfirðingur, fæddur 1948 á Norðfirði og ólst upp á
Seyðisfirði. Hann vígðist fyrst til Suðureyrar árið 1976 en þjónaði lengst í
Hafnarfirði eða í 32 ár. Hann er nú sérþjónustuprestur á sviði helgihalds og
þjóðmenningar.
Fyrirlesturinn hefst kl. 20:30 og í hléi er boðið upp á kaffiveitingar.
Aðgangseyrir er kr. 500.