Category: Ráðstefnur, fundir og sýningar

Námsbraut í hagnýtri menningarmiðlun við Háskóla Íslands og Minjasafnið á Akureyri bjóða upp á sögugöngu um miðbæinn á Akureyri næstkomandi laugardag, 15. desember. Gangan hefst kl. 11:00 við Hafnarstræti 88. Leiðsögumenn eru þær Margrét Þóra Þórsdóttir og Sif Jóhannesdóttir MA-nemar í hagnýtri menningarmiðlun.
Í göngunni verður fjallað um það hvernig miðbærinn varð smám saman til á fyrstu áratugum liðinnar aldar, greint verður frá húsunum í bænum, bæði þeim sem enn standa sem og þeim sem hafa vikið fyrir nýjum. Þá verða sagðar sögur af fólki sem var á ferli í bænum á fyrri tíð og stiklað á stóru í iðnaðarsögu KEA í Grófargili og nýju hlutverki húsanna þar áður en haldið verður út Bótina og að Ráðhústorgi þar sem gangan endar. Sýndar verða myndir sem dregnar hafa verið fram úr gömlum ljósmyndasöfnum. Allir eru velkomnir í sögugönguna og hún er þátttakendum að kostnaðarlausu.

Málstofunni er ætlað að vera umræðuvettvangur fyrir hvers konar hagsöguleg
viðfangsefni á hvaða tímabili sem er. Þar geta menn kynnt eigin
rannsóknir, tekið verk annarra fræðimanna til skoðunar, fjallað um
fræðikenningar sem tengjast hagsögu, o.s.frv. Á eftir framsögum verður tími
fyrir fyrirspurnir og almenna umræðu.
Gert er ráð fyrir að málstofan verði tvisvar í mánuði (fer eftir framboði á
efni), á fimmtudögum kl. 16.00-17.30.
Við köllum nú eftir efni á málstofuna og viljum kanna, viðtakandi góður,
hvort þú hafir áhuga á að leggja fram efni í málstofunni. Áhugasamir eru
vinsamlegast beðnir að hafa samband við okkur við fyrstu hentugleika.
Með kveðju,
Guðmundur Jónsson                Sveinn Agnarsson
prófessor í sagnfræði               aðjúnkt, fræðimaður á Hagfræðistofnun
s.: 525 4208                              s.: 525 5210
gudmjons@hi.is                        sveinnag@hi.is

Næstkomandi þriðjudag 27. nóvember klukkan 12:05 gengur Jón Björnsson sálfræðingur með gestum Þjóðminjasafnsins um hluta grunnsýningarinnar og um sérsýninguna í Bogasalnum, Á efsta degi – býsönsk dómsdagsmynd á Hólum.
Jón fjallar um hugmyndaheim eða heimsmynd kaþólsku kirkjunnar á ofanverðum miðöldum, meðal annars með hliðsjón af dómsdagsmyndum. Hann staldrar við nokkur dæmi á safninu sem sýna myndmál þessa heims og vísa til hans. ,,Dómsdagmyndir þessa tíma,“ segir Jón Björnsson, ,,voru eins konar myndasögur eða kennslumynd fyrir almúgann um þessa heimsmynd, – ekki síst ólæsa. Þær áttu að brýna fyrir fólki rétta hegðun, með því að benda á hvað myndi henda ef það breytti rangt. Samkvæmt heimsmynd miðaldakristni voru jarðneskir menn leiksoppar sífelldrar togstreitu góðs og ills. Annars vegar var Guð, Kristur, Guðsmóðir, englar, postular og dýrlingar á himnum, og kirkjan útibú þeirra á jörðinni. Hins vegar var Kölski, engill sem snérist til illsku, og árar hans með höfuðstöðvar í Helvíti, sem sennilega var í iðrum jarðar, og inngangur þess jafnvel hér á Íslandi.“
Jón veltir því meðal annars fyrir sér hvernig hafi verið að lifa við þessa heimsmynd. Hún er ólík því sem menn eiga að venjast í hinum flókna hugarheimi nútímans og virðist fela í sér meira ófrelsi. Að sumu leyti var þetta þó einfaldur hugarheimur með skýrum reglum og markmiðum og hefur því ef til vill líka gefið tilfinningu um öryggi. Jón leggur þó áherslu á að hann er einungis að tala um hugarheim þessa tíma, ekki hin raunverulegu lífsskilyrði eða raunheiminn.
Á sýningunni Á efsta degi í Bogasal Þjóðminjasafnsins má sjá fjalir með fögrum myndskurði sem varðveist hafa í brotum en eru taldar vera úr mikilli dómsdagsmynd sem gæti hafa skreytt Hóladómkirkju á 12. öld. Tilraun er gerð til endurgera dómsdagsmyndina samkvæmt tilgátu Harðar Ágústssonar.
Þetta er fimmta sérfræðileiðsögnin í vetur í röðinni Ausið úr viskubrunnum í Þjóðminjasafni Íslands. Sérfræðingar innan safns og utan ganga þá með gestum um safnið, segja frá sýningum og miðla af sérþekkingu sinni. Leiðsagnirnar eru fyrir alla.
Fólk er hvatt til að fjölmenna á Þjóðminjasafnið í hádeginu 27. nóvember og hlusta á hið áhugaverða erindi Jóns Björnssonar sálfræðings.

Félag íslenskra fornleifafræðinga kynnir opinn fyrirlestur í fyrirlestrarsal Þjóðminjasafns Íslands laugardaginn 24. nóvember næstkomandi klukkan 15.
Christian Keller, prófessor við Háskólann í Ósló, nefnir fyrirlestur sinn: „From the Little Ice Age to Global Warming. Is Archaeology Relevant?“ Bakgrunnur Christians innan fornleifafræðinnar eru neðansjávarrannsóknir.
Hann hefur starfað víða um heim, auk Noregs í Sviss, Tyrklandi, Kýpur og á Tælandi. Á síðustu áratugum hefur áhugi hans einkum beinst að Norður-Atlantshafi á víkingatíma og á miðöldum. Rannsóknarvettvangur Christians er Noregur, Ísland, Grænland og Nýfundnaland og áhugasviðið hefur einkum verið landnám norrænna manna og menningarlandslag með sérstakri áherslu á landbúnaðarminjar. Christian situr í stjórn NABO. Christian hefur starfað um árabil á Íslandi, meðal annars í Suður-Þingeyjarsýslu. Á síðari árum hefur hann tekið þátt í að skipuleggja vettvangsskóla fyrir fornleifafræðinemendur, bæði á Hólum í samvinnu við Hólarannsóknina og í Vatnsfirði í samvinnu við Fornleifastofnun Íslands.
Nánari upplýsingar gefur Ragnheiður Traustadóttir fornleifafræðingur s. 699-8256

Fyrirlestur um fornleifauppgröft og rannsóknir að Hólum í Hjaltadal á vegum Minja og
sögu í Þjóðminjasafni Íslands verður haldinn fimmtudaginn 22. nóvember n.k. kl. 17.00.
Fyrirlesari verður Ragnheiður Traustadóttir, fornleifafræðingur.
 Ragnheiður fjallar um fornleifauppgröft og rannsóknir á Hólum í Hjaltadal
og sýnir myndir frá uppgreftrinum.
Að rannsókninni koma innlendir og erlendir sérfræðingar úr flestum greinum
menningarsögulegra rannsókna. Markmið Hólarannsóknarinnar er m.a. að fá
heildarmynd af þróun staðarins og umhverfis hans og enn fremur að afla
nýrra gagna um sögu Íslands og samskipti Íslendinga til forna við
umheiminn. Hólar í Hjaltadal voru höfuðstaður Norðurlands um aldir, biskupsstóll og
fræðasetur. Staðurinn geymir í jörðu miklar upplýsingar um sögu kirkju og
þjóðar.
Ragnheiður Traustadóttir er stjórnandi Hólarannsóknarinnar.
Ragnheiður starfaði við Þjóðminjasafn Íslands frá árinu 1994 til 2006,
Árbæjarsafn og Byggðasafn Skagfirðinga. Hún lauk fil.kand. prófi frá
Stokkhólmsháskóla og er í meistaranámi við Uppsala Háskóla.
Félagsmenn eru hvattir til að fjölmenna og að taka með sér gesti.

Föstudaginn 23. nóvember n.k. standa Miðstöð munnlegrar sögu og Minni – félag um munnlegan menningararf fyrir ráðstefnunni Raddir að heiman – Munnlegar heimildir í byggðarsögu. Ráðstefnan stendur frá klukkan 13:00 til klukkan 17:30 og eru allir velkomnir.
Safnafólk hefur orðið vart við aukinn áhuga almennings á að taka þátt í að safna þjóðlegum fróðleik og byggðasögu sem varðveist hefur í munnlegri geymd. Við þessum áhuga vilja söfnin bregðast. Á sama tíma hefur stafræn tækni auðveldað söfnum á landsbyggðinni samstarf sín á milli og fjölgað möguleikum þeirra til að vinna með menningararf sinn. Notkun munnlegra heimilda er því í dag einn áhugaverðasti nálgunarmátinn sem stendur til boða þeim sem fást við byggðasögu.
Í fyrri hluta ráðstefnunnar verður þróun byggðasöguritunar reifuð með hliðsjón af hlut og vægi munnlegra heimilda, umfang munnlegra heimilda í íslenskum söfnun íhugað og safnarar munu skýra frá reynslu sinni og ráðum. Í síðari hluta hennar munu fulltrúar safna vítt og breitt um landið mæta til leiks og kynna spennandi verkefni þar sem munnlegar heimildir og virkt samband við heimafólk spila stórt hlutverk. Að lokum verður efnt til almennra umræðna um það hvernig efla megi söfnun munnlegra heimilda og samvinnu milli aðila sem starfa á þessum vettvangi.
Um kvöldið stendur þáttakendum ráðstefnunnar til boða að halda samræðum áfram í sameiginlegum kvöldverði á veitingahúsinu Geysir Bistro í gamla Geysishúsinu. Dagskrá ráðstefnunnar getur að líta hér að neðan en allar nánari upplýsingar veitir starfsmaður Miðstöðvar munnlegrar sögu, Unnur María Bergsveinsdóttir, í síma 525 5776.
Föstudaginn 23. nóvember 2007
Landsbókasafni Íslands – Háskólabókasafni í Þjóðarbókhlöðu kl. 13.00 – 17.00
Dagskrá
13:00-13:30     
Friðrik G. Olgeirsson, sagnfræðingur. Þróun byggðarsöguritunar á tuttugustu öld.
13:30-14:00     
Arnþór Gunnarsson, sagnfræðingur. Söfnun og úrvinnsla. Munnlegar heimildir í byggðasögu
14:00-14:30     
Unnur María Bergsveinsdóttir, verkefnisstjóri Miðstöðvar munnlegrar sögu. Munnlegar heimildir um byggðarsögu. Hvað er í kössunum?
14:30-15:00     
Margrét Jóhannsdóttir kennari. Heyrði ég í hamrinum. Af söfnun sagna og fróðleiks.
15:00–15:30    
Hlé og kaffiveitingar.
15:30-15:45     
Sigrún Ásta Jónsdóttir, forstöðumaður Byggðasafns Reykjanesbæjar. Vildarvinir Byggðasafns Reykjanesbæjar. Hvernig má virkja þá sem sagan snýst um?
15:45-16:00    
Þorsteinn E. Arnórsson frá Iðnaðarsafninu á Akureyri. Fyrrum varst þú allra yndi. Sögur og sagnir af sambandssvæðinu
16:00-16:15    
Heiðrún Konráðsdóttir, sagnfræðingur. Munnlegar heimildir, kostir og gallar. Notkun munnlegra heimilda við rannsókn á gamla samfélaginu í Flatey.
16:15-16:30   
Björg Erlingsdóttir, forstöðumaður Menningarmiðstöðvar Hornafjarðar. Munnlegar heimildir í Austur-Skaftafellssýslu. Varðveisla, skráning og miðlun.
16:30-16:45    
Guðný Dóra Gestsdóttir, forstöðumaður Gljúfrasteins – Húss skáldsins. Hvað veist þú um Halldór? Frásögnum safngesta safnað.
16:45-17:30    
Opnað verður fyrir frekari fyrirspurnir til frummælenda og almennar umræður um það hvernig efla megi söfnun munnlegra heimilda og samvinnu milli aðila sem starfa á þessum vettvangi.
Klukkan 19:00 stendur þáttakendum ráðstefnunnar til boða að taka þátt í sameiginlegum kvöldverði á veitingahúsinu Geysir Bistro í gamla Geysishúsinu. Unnur María Bergsveins­dóttir veitir frekari upplýsingar og tekur við skráningu í síma 525-5776 og einnig má senda tölvupóst á netfangið munnlegsaga@munnlegsaga.is

Vakin er sérstök athygli á því að dagsetningin á síðasta
hádegisfyrirlestri sagnfræðingafélagsins fyrir jól hefur breyst. Hann átti að vera á morgun,
þriðjudaginn 20. nóvember, en hefur vegna óviðráðanlegra orsaka flust aftur til
fimmtudags.
Fimmtudaginn 22. nóvember verður sjötti hádegisfyrirlestur
Sagnfræðingafélagsins í haust haldinn. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir heldur
síðasta erindið fyrir jól, en það nefnist: “Minn staður er hér þar sem
Evrópa endar”.
Hádegisfyrirlestrar Sagnfræðingafélagsins fara fram í fyrirlestrasal
Þjóðminjasafnsins og standa frá klukkan 12.05 til klukkan 12.55. Aðgangur
er ókeypis og öllum heimill.

Miðvikudaginn 14. nóvember kl. 11:45-13:15 verður haldinn málfundur sem
ber yfirskriftina “Hversu áreiðanlegt er útbreiddasta rit í heimi”. Fundurinn er á vegum
hins nýstofnaða málfunda- og umræðufélags Gladius.
Fundurinn verður haldinn í H-miðjunni í Háskólabíói. Á málfundinum verður
fjallað um sagnfræðilegt gildi Biblíunnar og aðferðarfræðina við mat á
henni, á fundinum mun m.a. sagnfræðingurinn Sverrir Jakobsson halda stutt
erindi. Allir áhugasamir velkomnir.
Dagskrá
Kl. 11:45         Kynning á málfundinum 
                        Davíð Örn Sveinbjörnsson – formaður Gladiusar
Kl. 11:50         Ævi Krists í sögulegu samhengi
                        Sverrir Jakobsson, dr.phil. – sagnfræðingur
Kl. 12:10         Hvort er Biblían sagnfræði eða bókmenntir?
                        Kristinn Ólason, dr.theol. – rektor í Skálholtsskóla
Kl. 12:30         Tilurðarsaga Nýja testementisins og hin mikla blekking kirkjunnar
                        Clarence E. Glad, Ph.D. – guðfræðingur
Kl. 12:50         Spurningar og svör
Kl. 13:15         Fundarslit
Nánari upplýsingar má fá hjá Davíð Erni Sveinbjörnssyni formanni Gladius,
gladiusstjorn@gmail.com

Þriðjudaginn 13. nóvember klukkan 12:05 verður ausið úr viskubrunnum í Þjóðminjasafninu. Þóra Kristjánsdóttir listfræðingur mun ganga með gestum um sýninguna Á efsta degi – býsönsk dómsdagsmynd á Hólum í Bogasal safnsins. Á sýningunni má sjá fagurlega útskornar fjalir sem taldar eru úr mikilfenglegri dómsdagsmynd sem prýtt hefur dómkirkju Jóns helga Ögmundssonar biskups á Hólum í Hjaltadal. Á sýningunni er gerð tilraun til að endurskapa myndina samkvæmt endurgervingu Harðar Ágústssonar listmálara og fræðimanns.
Dómsdagsmyndir eru meðal áhrifamestu listaverka sem orðið hafa til í skjóli kirkjunnar. Í kirkjulist er greint milli hins vestræna og austræna eða býsanska dómsdags. Þær snerta sjálfan kjarna kristindómsins, frelsun mannanna og eilífa útskúfun. Íslenska myndin ber ýmis einkenni hins austræna dómsdags þar sem sagt er fyrir um það sem mun gerast þegar englar þeyta básúnur og boða dómsdag. ,,Það sem varðveist hefur af myndinni,” segir Þóra, ,,er einkum skýr mynd af dýrum sem spýta út úr sér líkamspörtum manna, sem þau áður hafa gleypt. Höfuðið á Satan er og greinlegt svo og falleg mynd af Maríu sem biður fyrir mönnunum á dómsdegi.” Dr. Selma Jónsdóttir listfræðingur bar brotin einkum saman við átta býsanskar dómsdagsmyndir sem varðveist hafa úti í heimi og sýndi fram á að þau gætu verið úr sambærilegri íslenskri mynd.
Þóra Kristjánsdóttir hefur rýnt í sögu Jóns helga Ögmundssonar og færir rök fyrir því að hin mikla dómsdagsmynd hafi komið hingað fyrir hans tilverknað. ,,Jón Ögmundsson gerði víðreist um ævina. Hann fæddist 1052 og lést á Hólum 23. apríl 1121. Hann lærði hjá Ísleifi biskupi í Skálholti og fór frá honum til útlanda, þar sem hann dvaldist bæði í Danmörku og Noregi, en einnig leitað hann uppi Sæmund Sigfússon fróða á meginlandinu og hafði hann heim með sér. Jón var síðar útnefndur fyrsti biskup Hólabiskupsdæmis og fór í langa vígsluferð, m.a. alla leið suður til Rómar á fund Paschalis 2. páfa. Á þeim tíma voru náin tengsl milli Rómar og klaustursins á Cassinófjalli sem var helsti tengiliður milli býsanskrar og vestur-evrópskrar listar. Vígslu hlaut Jón í bakaleiðinni hjá Össuri erkibiskupi í Lundi 29. apríl 1106. Menn hafa rýnt í allar frásagnir af ferðum Jóns og reynt að finna staðfestingu á því að hann hafi með einhverjum hætti borið með sér heim fyrirmynd dómsdagsmyndarinnar.“ Þóra bendir meðal annars á frásagnir í Jóns sögu sem gætu falið í sér vísanir til stórrar dómsdagsmyndar í kirkju hans.
Þóra Kristjánsdóttir lauk Fil.kand.-prófi með listasögu sem aðalgrein frá Stokkhólmsháskóla 1967 og MA-prófi í sagnfræði frá Háskóla Íslands 1999. Í MA-ritgerð sinni rannsakaði hún listgripi eftir íslenska listamenn frá siðaskiptum fram á 19. öld og byggir bók hennar Mynd á þili – íslenskir myndlistarmenn á 16., 17. og 18. öld á þeim rannsóknum. Þóra starfar sem sérfræðingur í kirkjulist og listgripum fyrri alda á Þjóðminjasafni Íslands.
Fólk er hvatt til að fjölmenna á þessu áhugaverðu leiðsögn í hádeginu þann 13. nóvember

Sagnfræðingar og aðrir áhugasamir fræðimenn eru minntir á
norræna kvennasöguþingið sem haldið verður við Háskóla Íslands dagana
11.-14. ágúst 2008.
Yfirskrift þingsins er Kyngervi, rými og mörk.
Með því ávarpar þingið þrjú mikilvæg hugtök fræðasviðsins. Í fyrsta
lagi kyngervishugtakið (gender) sem hefur verið eitt helsta
greiningarhugtak kvennasögu- og kynjasögurannsókna í rúmlega tvo
áratugi. Í öðru lagi rými og mörk (space, borders), sem oftar en ekki
eru notuð saman. Fræðimenn hafa í vaxandi mæli beint sjónum að þeim
rýmum sem konum hafa verið ætluð og spurt um sveigjanleika þeirra, og
hvernig þau hafa breyst í tímans rás. Sjónum er því beint að rými og
mörkum í tengslum við m.a. hugmyndina um aðskilin svið,
stjórnmálaþátttöku, landafræði, kynhneigð o.s.frv.
Á ráðstefnunni verða þrír lykifyrirlesarar, pallborðsumræður,
málstofur og hringborðsumræður tengdar yfirskrift þingsins.
Upplýsingar um yfirskriftir málstofa og hringborða, ásamt lýsingum,
er að finna á veffanginu: www.qhist08.is
Lykilfyrirlesarar þingsins eru sagnfræðingarnir Ida Blom, prófessor
emerita við Háskólann í Bergen, Judith M. Bennett, prófessor í
sagnfræði við Háskólann í Suður-Kaliforníu, and Ellen Dubois
prófessor í sagnfræði við UCLA.
Við hvetjum áhugasama fræðimenn til þess að senda inn tillögu að
fyrirlestri innan málstofa og/eða hringborða. Tillögurnar, um það bil
300 orð, skal senda á netfang Kvennasögusafns Íslands,
kona@bok.hi.is, rækilega merkt viðkomandi málstofu og nafni fræðimanns.
Tungumál ráðstefnunnar verða Norðurlandamálin (að vanda eru íslenska
og finnska undanskilin) og enska