Þjóðháttasöfnun í hálfa öld

Í tilefni af 100 ára afmæli Þjóðminjasafnsins 1963 ákvað ríkisstjórnin að
stofnuð yrði sérstök þjóðháttadeild við safnið með fullu stöðugildi.
Deildin tók til starfa í byrjun árs 1964 en fyrsti starfsmaður hennar var
Þór Magnússon, síðar þjóðminjavörður. Hin nýja deild varð mikil
vítamínssprauta fyrir þjóðháttasöfnunina og stuðlaði jafnframt að auknum
rannsóknum á sínu sviði.
Upp úr 1980 færðist áherslan smám saman yfir á síðari hluta 20. aldar og á
samtímann að verulegu leyti. Margar spurningaskrár hafa þannig komið bæði
inn á nútíð og breytingar síðustu áratuga, en sumar fjalla eingöngu um
samtímann. Viðfangsefni síðustu 25 ára hafa verið fjölbreytileg og spanna
marga þætti þjóðlífsins. Sem dæmi má nefna þvotta, lestur og skrift, bíla,
ljósmyndun, hernámsárin, aðdraganda lýðveldisstofnunarinnar, alþýðleg
læknisráð, stúdentalíf og fiskvinnu. Þá hefur samstarf verið við fræðimenn
utan Þjóðminjasafnsins og aðrar stofnanir um ýmis verkefni. Spurningaskrá
sú sem síðast var send út ber heitið Kreppan, hrunið og búsáhaldabyltingin
. Næsta skrá fjallar um útsjónarsemi og nýtni á íslenskum heimilum.
Dagskrá málþingsins:
Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður setur málþingið og annast
jafnframt fundarstjórn.
Ágúst Ólafur Georgsson fagstjóri þjóðhátta við Þjóðminjasafn Íslands:
Þjóðháttasöfnun Þjóðminjasafns Íslands í hálfa öld. Yfirlit um það sem
áunnist hefur og helstu áherslur.
Hjalti Hugason prófessor við guðfræðideild Háskóla Íslands: Í
fyrirlestrinum verða rannsóknir höfundar á íslenskum trúarháttum ræddar en
afrakstur þeirra birtist m.a. í 5. bindi Íslenskrar þjóðmenningar (Rvík,
1988). Einnig verður fjallað um möguleika og takmarkanir gagnasafns
Þjóðháttadeildar.
Kaffihlé
Dr. Sigurður Gylfi Magnússon sagnfræðingur, rannsóknarstöðu Kristjáns
Eldjárns: „Vitnisburðir og játningar í lífi fólks á liðnum öldum”. Rætt
verður um hvernig menningin mótar hugmyndir fólks um sjálft sig og hvaða
áhrif sú virkni hefur á heimildirnar um manninn. Horft verður til óvæntrar
áttar í leit að fyrirmyndum fyrir sjálfsskilning fólks á fyrri tíð. Spurt
verður hvernig þær hafa haft áhrif á ómetanlegar heimildir Þjóðháttasafns
Þjóðminjasafns Íslands og aðrar persónulegar frásagnir.
Eiríkur Valdimarsson þjóðfræðingur og verkefnisstjóri hjá Málstöð um
munnlega sögu: „Alþýðlegar veðurspár og veðurþekking“. Erindið fjallar um
MA-rannsókn Eiríks á alþýðlegum veðurspám og veðurþekkingu Íslendinga sem
unnin var árið 2009 og styrkt af Þjóðminjasafni Íslands og Rannsóknarsjóði
Háskóla Íslands. Þar var send út spurningaskrá á vegum Þjóðháttasafnsins
og að auki tekin viðtöl við einstaklinga. Eiríkur fjallar um þessa vinnu,
aðkomu sína og tengsl við Þjóðháttasafnið og að auki gagnsemi heimilda
þjóðháttasafnsins í rannsóknum samtímans.
Pallborðsumræður þar sem fyrirlesarar sitja fyrir svörum.
Nánari upplýsingar veitir Ágúst Ó. Georgsson fagstjóri þjóðhátta við
Þjóðminjasafn Íslands, agust@thjodminjasafn.is/s. 530 2200.